ຕຳນານ ວັດສີສະເກສ ພຣະນະຄອນວຽງຈັນທນ໌ ຂອງ ຫໍພຣະສມຸທ ອານາຈັກລາວ ໂດຍກະຊວງແລະກົມ ທັມມະການເປັນ
ตำนาน วัดสีสะเกส พระนะคอนเวียงจันทน์ ของ หอพระสมุท อานาจักลาว โดยกะซวงและกม ทัมมะกานเป็น
ຜູ້ຣຽບຣຽງ ຕຳນານວັດສີສະເກສ ພຣະນະຄອນວຽງຈັນທນ໌ຂອງຫໍສມຸທ ພຣະຣາຊອານາຈັກລາວ ຄຳອະທິບາຍ
ผู้เรียบเรียง ตำนานวัดสีสะเกส พระนะคอนเวียงจันทน์ของหอสมุท พระราชอานาจักลาว คำอะทิบาย
ຕຳນານການສ້າງ ວັດສີສະເກສນີ້ ມີແຈ້ງຢູ່ໃນແຜ່ນສີລາເລກ ຊຶ່ງຕັ້ງຕິດກັບຝາຜນັງກົມມະລຽນ ວັດສີສະເກສ
ตำนานกานส้าง วัดสีสะเกสนี้ มีแจ้งอยู่ในแผ่นสีลาเลก ซึ่งตั้งติดกับฝาผนังกมมะเลียน วัดสีสะเกส
ເບື້ອງໜົ້າ ທາງອອກເບື້ອງທິສໃຕ້ ແຕ່ໃນສີລາເລກນັ້ນ ບໍ່ເອິ້ນວ່າວັດສີສະເກສເອິ້ນວ່າ ວັດສະຕະສະຫັສສະຣາມວິຫານ ຊຶ່ງ
เบื้องหน้า ทางออกเบื้องทิสใต้ แต่ในสีลาเลกนั้น บ่เอิ้นว่าวัดสีสะเกสเอิ้นว่า วัดสะตะสะหัสสะรามวิหาน ซึ่ง
ແປວ່າ ວັດແສນ ນາມເອິ້ນວ່າ ວັດສີສະເກສນີ້ ຈະເອິ້ນມາແຕ່ສມັຍໃດແລະດ້ວຍເຫຕໃດບໍ່ຊາບ ວັດແສນຫລືສີສະເກສນີ້ ແມ່ນສົມ
แปว่า วัดแสน นามเอิ้นว่า วัดสีสะเกสนี้จะเอิ้นมาแต่สมัยใดและด้วยเหตใดบ่ซาบ วัดแสนหลือสีสะเกสนี้ แม่นสม-
ເດັດພຣະເຈົ້າອະນຸວົງ ໄດ້ທົງສ້າງຂຶ້ນ ໃນປີເປິກຍີ່ (ປີຂານ) ພຸທສັກຣາຊ ໒໓໖໑ ຈຸລສັກຣາຊ ໑໑໘໐ (ກົງ
เด็ดพระเจ้าอะนุวง ได้ทงส้างขึ้น ในปีเปิกยี่ (ปีขาน) พุทสักราช ๒๓๖๑ จุลสักราช ๑๑๘๐ (กง
ກັບຄິຕສັກຣາຊ ໑໘໑໘) ລົງມືຈາຣຶກ ມື້ວັນພຣະຫັສ ເດືອນ ໔ ຂຶ້ນ ໙ ຄ່ຳ ເຖິງປີຈຸລສັກຣາຊ ໑໑໘໖ (ຄ,
กับคิตสักราช ๑๘๑๘) ลงมือจารึก มื้อวันพระหัส เดือน ๔ ขึ้น ๙ ค่ำ เถิงปีจุลสักราช ๑๑๘๖ (ค,
ສ, ໑໘໒໔) ຈຶງສຳເຣັດບໍຣະບວນ ແລະພຣະອົງກໍ່ໄດ້ທົງທຳບູນ ສລອງເປັນການໃຫຢ່ໃນປີ ຄ,ສ, ໑໘໒໔ ນັ້ນ ຣວມຄ່າກໍ່ສ້າງໝົດ
ส, ๑๘๒๔) จึงสำเร็ดบอระบวน และพระองก่อได้ทงทำบูน สลองเป็นการใหย่ในปี ค,ส, ๑๘๒๔ นั้น รวมค่าก่อส้างหมด
ທັງມວນ ແລະຄ່າທຳບູນສລອງ ໝົດພຣະຣາຊຊັບໄປເຖິງ ໘໔໐໐ ຊັ່ງ ໗ ຕຳລຶງ ໓ ບາດ ໒ ສລຶງເຟື້ອງກັບເບັ້ຽ ໕ ແຫວ້ນ ໑໒ ໜ່ວຍ ລາຍລະອຽດ
ทั้งมวน และค่าทำบูนสลอง หมดพระราชซับไปเถิง ๘๔๐๐ ชั่ง ๗ ตำลึง ๓ บาด ๒ สลึงเฟื้องกับเบี้ย ๕ แหว้น ๑๒ หน่วย ลายละเอียด
ໃນການກໍ່ສ້າງແລະການສລອງທັງມວນ ມີແຈ້ງຢູ່ໃນສີລາເລກ ທີ່ໄດ້ນຳມາກ່າຍລົງໃນໃບລານໃວ້ດັ່ງຕໍ່ໄປນີ້ແລ້ວ
ในกานก่อส้างและกานสลองทั้งมวน มีแจ้งอยู่ในสีลาเลก ที่ได้นำมาก่ายลงในใบลานไว้ดั่งต่อไปนี้แล้ว
ປະການນືງ ໃນແຜ່ນສີລາເລກນັ້ນ ມີນາມພຣະເຈົ້າແຜ່ນດິນຜູ້ສ້າງປາກົດຢູ່ວ່າ ສົມເດັດພຣະບໍຣົມມະບໍພິຕພຣະ
ปะกานนึง ในแผ่นสีลาเลกนั้น มีนามพระเจ้าแผ่นดินผู้ส้างปากดอยู่ว่า สมเด็ดพระบอรมมะบอพิตพระ
ມະຫາກະສັດ ຂັຕຕິຍາທິເບດ ໄຊຍະເຊຕຖາຊາຕິສຸຣິຍະວົງ ຯລຯ ພຣະນາມທີ່ວ່າ ໄຊຍະເຊຕຖານີ້ ພາໃຫ້ຄົນສ່ວນຫລາຍເຂົ້າໃຈວ່າ
มะหากะสัด ขัตติยาทิเบด ไชยะเชตถาชาติสุริยะวง ฯลฯ พระนามที่ว่า ไชยะเชตถานี้ พาให้คนส่วนหลายเข้าใจว่า
ແມ່ນສົມເດັດພຣະໄຊຍະເຊຕຖາທິຣາຊອົງສ້າງພຣະທາຕຫລວງ ແຕ່ຄວາມຈິງນັ້ນບໍ່ແມ່ນ ດັ່ງນັ້ນ ຄືນາມ ພຣະເຈົ້າແຜ່ນດິນໃນປະເທສ
แม่นสมเด็ดพระไชยะเชตถาทิราชองส้างพระทาตหลวง แต่ความจิงนั้นบ่แม่น ดั่งนั้น คือนาม พระเจ้าแผ่นดินในประเทส
ລາວ ທີ່ເອິ້ນກັນວ່າ ໄຊຍະເຊຕຖານັ້ນມີຢູ່ ໓ ອົງ ຄືອົງທີ່ ໑ ແມ່ນ ພຣະໄຊຍະເຊຕຖາທິຣາຊ ຜູ້ສ້າງນະ
ลาว ที่เอิ้นกันว่า ไชยะเชตถานั้นมีอยู่ ๓ อง คือองที่ ๑ แม่นพระไชยะเชตถาทิราชผู้ส้างนะ-
ຄອນວຽງຈັນທນ໌ແລະທາຕຫລວງໃນປີຈຸລສັກຣາຊ ໙໒໘ (ຄ,ສ,໑໕໓໖) ອົງທີ່ ໒ ແມ່ນພຣະໄຊເຊຕຖາທິຣາຊ
คอนเวียงจันทน์และทาตหลวงในปีจุลสักราช ๙๒๘ (ค.ส.๑๕๓๖) องที่ ๒ แม่นพระไชเชตถาทิราช
ຊື່ອົງເວ້ ຊຶ່ງໄດ້ສເວີຍຣາຊສົມບັຕໃນນະຄອນວຽງຈັນທນ໌ ປີຈຸລສັກຣາຊ ໑໐໖໐ (ຄ,ສ,໑໖໙໘) ອົງທີ່ ໓ ແມ່ນພຣະ
ชื่อองเว้ ซึ่งได้เสวยราชสมบัติในนะคอนเวียงจันทน์ ปีจุลสักราช ๑๐๖๐ (ค.ส.๑๖๙๘) องที่ ๓ แม่นพระ-
ໃຊຍະເຊຕຖາທິອະນຸ ອົງໄດ້ສ້າງວັດແສນ ຫລືສີສະເກສນີ້ ໃນປີຈຸລສັກຣາຊ ໑໑໘໐(ຄ,ສ, ໑໘໑໘) ດັ່ງກ່າວແລ້ວນັ້ນ ວັດແສນ
ใชยะเชตถาทิอะนุ องได้ส้างวัดแสน หลือสีสะเกสนี้ ในปีจุลสักราช ๑๑๘๐ (ค.ส. ๑๘๑๘) ดั่งก่าวแล้วนั้น วัดแสน
ຫລືວັດສີສະເກສນີ້ ຕັ້ງຢູ່ກາງພຣະນະຄອນວຽງຈັນທນ໌ ຕິດເນື່ອງກັບກຳແພງເບື້ອງເທິງ ແຫ່ງພຣະ
หลือวัดสีสะเกสนี้ ตั้งอยู่กางพระนะคอนเวียงจันทน์ ติดเนื่องกับกำแพงเบื้องเทิง แห่งพระ
ຣາຊວັງຫລວງ ຂອງພຣະມະຫາກະສັດ ຄື ເປັນສຖານທີ່ເຮົາໄດ້ເອິ້ນວ່າຫໍຄຳດຽວນີ້ ວັດທີ່ສຳຄັນຍິ່ງກວ່າ
ราชวังหลวง ของพระมะหากะสัด คือ เป็นสถานที่เฮาได้เอิ้นว่าหอคำเดียวนี้ วัดที่สำคันยิ่งกว่า
ວັດອື່ນໆ ເພາະມີຫໍພຣະໃຕປີດົກ ແລະກົມມະລຽນ ຮອບທັງ ໔ ດ້ານ ຕາມຝາຜນັງ ແລະກົມມະລຽນກໍ່ມີຊ່ອງກູດ
วัดอื่นๆ เพาะมีหอพระใตปีดก และกมมะเลียน ฮอบทั้ง ๔ ด้าน ตามฝาผนัง และกมมะเลียนก่อมีช่องกูด
ອັນມີພຣະພຸທຮູບນ້ອຍເປັນຄູ່ໆ ປະດິສຖານໃນຊ່ອງກູດເຫລົ່ານັ້ນແລະແຕ້ມຣູປຕ່າງໆໃສ່ແລ້ວ ຍັງແຕ້ມລາຍດອກດວງໃສ່
อันมีพระพุทฮูบน้อยเป็นคู่ๆ ปะดิสถานในช่องกูดเหล่านั้นและแต้มรูปต่างๆ ใส่แล้ว ยังแต้มลายดอกดวงใส่
ຕາມເສົາ ຕາມຂື່ ຕາມເພດານ ມີດອກບົວເປັນຊຸມ ແຂນຢູ່ຕາມໄມ້ຂ້າວແລະໄມ້ກອນ ດ້ວຍນ້ຳ
ตามเสา ตามขื่อ ตามเพดาน มีดอกบัวเป็นชุม แขนอยู่ตามไม้ข้าวและไม้กอน ด้วยน้ำ
ຫາງແລະນ້ຳຄຳຈົນຕລອດ ມີລາຍລັກສະນະເປັນສິລປະຂອງບູຮານລາວແທ້ ມີພຣະພຸທຮູປປະທາຍໃຫຢ່
หางและน้ำคำจนตลอด มีลายลักสะนะเป็นสิลปะของบูฮานลาวแท้ มีพระพุทฮูปปะทายใหย่
ນື່ງອົງ ພຣະພຸທຮູປທອງຍືນຫ້າມບາຕແລະນັ່ງຂັດສະໝາດເປັນສມາທິມີຈຳນວນຫລາຍຮ້ອຍ ພຣະພຸທຮູປ
นื่งอง พระพุทฮูปทองยืนห้ามบาตและนั่งขัดสะหมาดเป็นสมาทิมีจำนวนหลายฮ้อย พระพุทฮูป
ນ້ອຍຕາມຊ່ອງກູດ ຝາຜນັງວັດແລະກົມມະລຽນ ມີຫລາຍພັນ ບໍ່ທໍ່ແຕ່ນັ້ນ ຍັງມີພຣະລາຍ ຄືພຣະພຸທຮູປປະທາຍແບບດຽວ
น้อยตามช่องกูด ฝาผนังวัดและกมมะเลียน มีหลายพัน บ่ท่อแต่นั้น ยังมีพระลาย คือพระพุทฮูปปะทายแบบเดียว
ມີຈຳນວນ ໑໒໐ ອົງ ປະດິສຖານລ້ອມໄປຕາມກົມມະລຽນນັ້ນ ວັດນີ້ຍັງເປັນວັດທີ່ສຳນັກຂອງພຣະສັງຄະຣາຊເຖຣະ
มีจำนวน ๑๒๐ อง ปะดิสถานล้อมไปตามกมมะเลียนนั้น วัดนี้ยังเป็นวัดที่สำนักของพระสังคะราชเถระ
ຜູ້ໃຫຢ່ ມາຕັ້ງແຕ່ໃດໆ ຈົນຕລອດເຖິງທ່ານຫລັກຄຳແກ້ວ ໃນເວລາມີຊີວິຕຢູ່ ທ່ານມີຕຳແໜ່ງເປັນເຈົ້າຄະນະ
ผู้ใหย่ มาตั้งแต่ใดๆ จนตลอดเถิงท่านหลักคำแก้ว ในเวลามีชีวิตอยู่ ท่านมีตำแหน่งเป็นเจ้าคะนะ
ແຂວງວຽງຈັນທນ໌ແລະໄດ້ເປັນປະທານສົງ(ສັງຄະນາຍົກ)ອົງແຣກຂອງປະເທສລາວ ຍັງມີຕໍ່
แขวงเวียงจันทน์และได้เป็นปะทานสง (สังคะนายก) องแรกของปะเทสลาว ยังมีต่อ
ສີລາເລກ ຕຳນານວັດສີສະເກສ ສັກຣາຊດັ່ງນີ້............໑໑໘໙ ອາວະມານດັ່ງນີ້...........໒໔໗ ມັງຄະລະຮູປ......................໔໔.
สีลาเลก ตำนานวัดสีสะเกส สักราชดั่งนี้............๑๑๘๙ อาวะมานดั่งนี้...........๒๔๗ มังคะละฮูป.......................๔๔.
ມັງຄະລະໂສມ.....................໒໒ ນາທີຕິດຖີ.........................໒໒ ມາສເກນ ດັ່ງນີ້.....................໑໒໖໐໖
มังคะละโสม....................๒๒ นาทีติดถี...................................๒๒ มาสเกน ดั่งนี้.............................๑๒๖๐๖
ຫໍຣະຄຸນ ດັ່ງນີ້.................................໒໓໑໖໐໖໑ ນາທີຣືກ ໔໑ ລູກ ຕິດຖີ ໘ ຕົວ ᨠᩖᨯ᩠ᨿᩙ ສຸພະມະສະຕຸ ພຣະຣາຊອາດຍາ
หอระคุน ดั่งนี้..........................................๒๓๑๖๐๖๑ นาทีรืก ๔๑ ลูก ติดถี ๘ ตัว กละเฑี่ยง สุพะมะสะตุ พระราชอาดยา
ລາຍຈູມສົມເດັດພຣະບໍຣົມມະບໍພິຕ ພຣະມະຫາຂັຕຕິຍະທິເບດ ໃຊຍະເຊດຖາ ຊາຕິສຸຣິຍະວົງ ອົງເອກອັກຄະທິບໍດິນນໍຣິນ
ลายจูมสมเด็ดพระบอรมมะบอพิต พระมะหาขัตติยะทิเบด ใชยะเชดถา ชาติสุริยะวง องเอกอักคะทิบอดินนอริน
ທາທິປະຕິຣາຊາທິຣາຊ ມະຫາຈັກກະພັຕ ພູມິນທາທິປະຕົນ ສະກົນໃຕພູວະນາດ ຊາຕະບູພະໂຕ ວິສຸທທະມະກຸຕະ ສຳພາຣາພິ
ทาทิปะติราชาทิราช มะหาจักกะพัต พูมินทาทิปะตน สะกนใตพูวะนาด ชาตะบูพะโต วิสุททะมะกุตะ สำพาราพิ-
ປູລະ ອະຕູລະຍະໂພທິສັດ ຂັຕຕິຍະພຸທທັງ ກຸໂລດ ຕະຣະນະຄະລະມະຫາໂສພັດສັນໂຕຄັສສະ ລັກຂະ ວັຕຖະ
ปูละ อะตูละยะโพทิสัด ขัตติยะพุททัง กุโลด ตะระนะคะละมะหาโสพัดสันโตคัสสะ ลักขะ วัตถะ
ຣາຊະບຸຣີ ສິລທັມມະຫິຣາຊ ບໍຣົມມະນາດບໍຣົມມະບໍພິຕ ອົງປະກອບດ້ວຍທະສະພິຕຣາຊະທັມ ແລະອາ
ราชะบุรี สิลทัมมะทิราช บอรมมะนาดบอรมมะบอพิต องประกอบด้วยทะสะพิตราชะทัม และอา-
ລະສັທທາ ສາສະນູປະຖັມພະກະ ໃນບໍວອນພຸທສາສນາ ເປັນອັນຍິ່ງ ຈຶງປົງປົງປະສິທທິລາຍຈູມດວງນີ້ໃວ້ກັບວັດສະ
ละสัททา สาสะนูปะถัมพะกะ ในบอวอนพุทสาสนา เป็นอันยิ่ง จึงปงปงปะสิททิลายจูมดวงนี้ใว้กับวัดสะ-
ຕະສະຫັສສະວິຫາຣະຣາມາທີ່ນີ້ ແຕ່ພຸທສັກຣາຊສາສນາແຫ່ງພຣະບໍຣົມມະສາສດາ ຈາຣິຍະຄູເຈົ້າອັນລ່ວງໄປແລ້ວ ໒໓໖໑
ตะสะหัสสะวิหาระรามาที่นี้ แต่พุทสักราชสาสนาแห่งพระบอรมมะสาสดา จาริยะคูเจ้าอันล่วงไปแล้ว ๒๓๖๑
ພຣະວັສສາ ປີເປິກຍີ່ ເດືອນ ໔ ຂຶ້ນ ໙ ຄ່ຳ ວັນພຣະຫັດ ຍາມອຸທັງຣາຊາ ປະກອບດ້ວຍ ນັກຂັຕະຣືກ ຊື່ວ່າໂລ
พระวัสสา ปีเปิกยี่ เดือน ๔ ขึ้น ๙ ค่ำ วันพระหัด ยามอุทังราชาปะกอบด้วย นักขัตะรืก ชื่อว่าโล-
ຫິນີ ໄດ້ຍໍວັດ ສະຕະສະຫັສະວິຫາຣະຣາມາທີ່ນີ້ ມີຈົງກົມຮອບທັງ ໔ ດ້ານ ໃຕ້ປຸນນະປຸນນັງ ພຣະພຸທ
หินี ได้ยอวัด สะตะสะหัสะวิหาระรามาที่นี้ มีจงกมฮอบทั้ง ๔ ด้าน ใต้ปุนนะปุนนัง พระพุท-
ຣູປໃຫຍ່ ໃນພຣະທານອົງນື່ງ ສ້າງພຣະທອງຫລໍ່ ???ພຣະອົງ ໒ ອົງ ໜັກ ໒ ເສນ ໙ ຫມື່ນ ໘ ພັນ ສ້າງພຣະໃສ່ຊ່ອງກູດຝາ
ฮูปใหย่ ในพระทานองนื่ง ส้างพระทองหล่อ ???พระอง ๒ อง หนัก ๒ แสน ๙ หมื่น ๘ พัน ส้างพระใส่ช่องกูดฝา
ที่มา: Digital Library of Lao Manuscripts
การ encode อักขระหลายตัวยังไม่มีข้อกำหนดของยูนิโค้ด จึงได้ทดลองกำหนดรหัสอักขระเพิ่มเติมไปพลางก่อน ดังนี้